Tại Hải Dương, vùng đất nổi tiếng với các món đặc sản như bánh đậu xanh và bánh đúc, có một món ăn độc đáo khác: mắm cáy. Dù có mùi hương đặc biệt, mắm cáy đã chinh phục được nhiều thực khách và trở thành một món quà ẩm thực quý giá. Bài viết này sẽ khám phá quy trình làm mắm cáy, ý nghĩa văn hóa của nó và lý do tại sao nó lại trở thành món ăn được yêu thích.
Bát mắm cáy nặng mùi nhưng lại là đặc sản xứ Hải Dương khiến nhiều người mê mẩn(Ảnh:saostar.vn)
Mắm cáy là món mắm truyền thống được làm từ con cáy, một loại cua nước ngọt nhỏ. Khác với cua thông thường, cáy có kích thước nhỏ hơn và hương vị đặc biệt. Cáy được thu hoạch từ các cánh đồng lúa và ven sông, nơi mà môi trường tự nhiên được bảo tồn. Mùa thu hoạch cáy bắt đầu vào đầu mùa hè, khi cáy có nhiều nhất và ngon nhất.
Bát mắm cáy không thể thiếu trong bữa cơm dân dã(Ảnh:saostar.vn)
Tạo ra mắm cáy là một quá trình công phu và đòi hỏi sự kiên nhẫn. Cáy được làm sạch tỉ mỉ, loại bỏ vỏ và trứng, sau đó trộn với muối theo tỷ lệ chính xác—ba phần cáy và một phần muối. Hỗn hợp này được nghiền nhuyễn và cho vào lọ sành để lên men.
Các lọ được đậy kín và để lên men trong khoảng 20 ngày. Trong thời gian này, mắm cáy tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và sương đêm, giúp phát triển hương vị phong phú. Mỗi tuần, người làm mắm thêm bột gạo và men rượu để tăng cường hương thơm và giảm mùi tanh. Quá trình lên men thường kéo dài từ bốn đến sáu tháng, và mắm cáy đạt được hương vị tốt nhất sau thời gian này.
Sản phẩm cuối cùng của mắm cáy là một loại mắm có màu nâu đậm và mùi đặc trưng. Đối với những người chưa quen, mùi có thể hơi mạnh. Tuy nhiên, sau khi vượt qua cảm giác ban đầu, hương vị umami phong phú của mắm cáy sẽ trở nên rõ ràng. Mắm cáy thường được dùng làm nước chấm cho rau luộc, thịt nướng hoặc trộn vào các món bún, tạo ra trải nghiệm ẩm thực độc đáo và khó quên.
Truyền thống, mắm cáy là món ăn quen thuộc trong bữa cơm của người Hải Dương, thường được ăn kèm với cơm nóng và rau tươi. Nó kết hợp hoàn hảo với nhiều món ăn địa phương, làm tăng hương vị với sự đặc biệt của nó. Gần đây, mắm cáy đã trở nên phổ biến hơn ngoài Hải Dương, với sự có mặt trên các thị trường trực tuyến và cửa hàng địa phương.
Sự gia tăng nổi tiếng của mắm cáy cũng đã trở thành nguồn thu nhập chính cho nhiều gia đình địa phương, những người hiện bán mắm cáy homemade đến tay người tiêu dùng rộng rãi. Mặc dù có mùi mạnh, sức hấp dẫn của mắm cáy nằm ở hương vị sâu sắc và kết nối với quê hương.
Mắm cáy không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của di sản ẩm thực và truyền thống của Hải Dương. Quy trình làm mắm công phu phản ánh sự kiên nhẫn và kỹ năng truyền lại qua các thế hệ. Đối với nhiều người, mắm cáy là biểu tượng của quê hương và gia đình, gợi nhớ những bữa ăn chung và những niềm vui giản dị.
Câu nói, “Ăn cơm với cáy thì ngáy o o, ăn cơm thịt bò thì lo ngay ngáy,” nhấn mạnh giá trị văn hóa sâu sắc và sự hài lòng mà món ăn này mang lại. Nó cho thấy dù có mùi mạnh, mắm cáy vẫn được yêu quý vì khả năng mang lại sự thỏa mãn và niềm vui cho những người yêu thích hương vị của nó.
Mắm cáy, với mùi hương mạnh mẽ và hương vị đậm đà, là minh chứng cho sự đa dạng và hấp dẫn của ẩm thực Việt Nam. Sự chuyển mình từ món ăn địa phương thành đặc sản nổi tiếng trên toàn quốc cho thấy sức hút lâu dài của các món ăn truyền thống. Đối với những ai sẵn sàng chấp nhận mùi vị đặc biệt, mắm cáy mang đến một trải nghiệm ẩm thực khó quên, kết nối họ với văn hóa và di sản ẩm thực của Hải Dương.
